Sprawy rodzinne

Przesłanką orzeczenia przez sąd rozwodu jest nastąpienie trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego pomiędzy małżonkami.

W praktyce oznacza to, że sąd okręgowy, orzekający w sprawie rozwodowej bada istnienie więzi uczuciowej, fizycznej i gospodarczej, ewentualnie kiedy te więzi i z jakiego powodu wygasły.

O rozwodzie sąd orzeka po przeprowadzeniu rozprawy i postępowania dowodowego, którego zakres zależy od wielu czynników : domagania się przez strony orzeczenia winy, posiadanych dzieci i ustalenia zasad opieki, konieczności ustalenia alimentów, kwestii mieszkania i in.

Z żądaniem rozwodu może wystąpić każdy z małżonków.

Mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia, sąd nie orzeknie rozwodu jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, a drugi małżonek nie wyraża na to zgody, chyba że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Rozpoczęcie procesu rozwodowego inicjuje wniesienie pozwu do właściwego sądu. Właściwym rzeczowo jest Sąd Okręgowy według właściwości miejscowej związanej z zamieszkaniem lub pobytem małżonków.

Pozew, tak jak każde pismo procesowe, powinien zawierać: oznaczenie sądu, imię, nazwisko i dokładny adres osoby domagającej się orzeczenia rozwodu (powód) oraz drugiego małżonka (pozwany).

W pozwie należy określić, czego domaga się powód.

Powód może żądać:

• orzeczenia rozwodu z orzekaniem lub bez orzekania o winie,
• orzeczenia o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi,
• orzeczenia o alimentach dla siebie i/lub wspólnych małoletnich dzieci, 
• orzeczenia o podziale majątku wspólnego,
• orzeczenia o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania,
• orzeczenia o eksmisji drugiego małżonka ze wspólnego mieszkania.

Pozew powinien zawierać uzasadnienie faktyczne z podaniem przyczyn, dla których powód występuje o rozwód. Powinien również zawierać dowody, których przeprowadzenia na rozprawie żąda powód. Dowodami tymi mogą być: zeznania świadków, opinie biegłych, dokumenty, zdjęcia i inne.

Pozew wnosi się do sądu okręgowego, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania pod warunkiem, że choć jedno z nich stale w nim przebywa. W przeciwnym razie właściwym jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego, a gdyby jego miejsce pobytu nie było znane - sąd miejsca zamieszkania powoda.

Wniesienie pozwu podlega opłacie, która jest stała i wynosi 600 zł.

Sąd sprawę rozwodową rozpoznaje na rozprawie. Obowiązkowy jest dowód z przesłuchania stron czyli małżonków. W toku procesu strony mogą zgłaszać wszelkie dowody. Nie mogą być jednak przesłuchani w charakterze świadków małoletni, którzy nie ukończyli trzynastu lat, a w przypadku małoletnich będących dziećmi lub wnukami stron - jeżeli nie ukończyli siedemnastu lat.

Rozstrzygnięcie sądu zapada w formie wyroku, który zawierać może rozstrzygnięcia o:

• rozwiązaniu małżeństwa,
• władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi oraz alimentach dla nich,
• podziale majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenia podziału nie spowoduje przedłużenia czasu trwania procesu,
• sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania rozwiedzionych małżonków,
• eksmisji jednego z małżonków ze wspólnego mieszkania,
• podziale wspólnego mieszkania albo przyznania go jednemu z małżonków, jeżeli obie strony złożą taki wniosek,
• alimentach na rzecz małżonka

W wyroku orzekającym rozwód, jeżeli było zgłoszone takie żądanie, sąd rozstrzyga kto ponosi winę za rozkład pożycia. Małżonkowie mogą jednak zgodnie zastrzec, aby sąd zaniechał orzekania o winie.

W takiej sytuacji postępowanie rozwodowe jest szybkie i ograniczyć się może nawet do przesłuchania stron, w tej sytuacji dowodzenia wymagają jedynie kwestie związane z władzą rodzicielską, alimentami czy innymi kwestiami ubocznymi.

Orzeczenie o winie ma duże znaczenie, ponieważ może wpływać na konieczność płacenia alimentów na rzecz drugiego małżonka. Podstawową zasada jest, że małżonek uznany za wyłącznie winnego nie może żądać alimentów od drugiego małżonka. Natomiast małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka alimentów. Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej drugiego małżonka, wówczas sąd na jego żądanie może nakazać małżonkowi winnemu płacenie alimentów.

Zgodnie z zasadą ogólną obowiązek płacenia alimentów byłem małżonkowi wygasa z chwilą zawarcia przez niego nowego małżeństwa oraz po upływie pięciu lat od orzeczenia rozwodu, jeżeli zobowiązanym jest małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia.

Orzeczenie o winie nie ma jednak żadnego wpływu na obowiązek płacenia alimentów na rzecz dzieci.

W wyroku orzekającym rozwód obowiązkiem sądu jest rozstrzygniecie kwestii władzy rodzicielskiej. 
W związku z tym sąd może w wyroku orzec o:

• pozostawieniu władzy rodzicielską obojgu rodzicom,
• powierzeniu wykonywania władzy jednemu z rodziców ograniczając jednocześnie władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka,
• ograniczeniu władzy rodzicielskiej - zawieszeniu wykonywania władzy rodzicielskiej (w razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej),
• pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego lub obojgu rodziców (jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swoje obowiązki względem dziecka).

W orzeczeniu rozwodowym sąd może również rozstrzygnąć kwestię ustalenia prawa do kontaktów z dzieckiem. W praktyce można występować o ustalenie konkretnych godzin i dni spotkań, sposobu spędzania ferii, wakacji i poszczególnych świąt, a sąd w wyroku rozstrzyga te kwestie biorąc pod uwagę dobro dziecka.

W przypadku gdy rozwodzący się małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie sąd, na zgłoszony w toku sprawy wniosek, w wyroku rozwodowym rozstrzyga także o sposobie korzystania z tego mieszkania.

Jeżeli jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Zdarza się to zwłaszcza wtedy gdy wcześniej przeciwko temu małżonkowi toczyła się sprawa karna o znęcanie się nad rodziną.

Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.

Należy pamiętać, że sąd będzie zajmował się tylko mieszkaniem, do którego prawa mają wspólnie oboje małżonkowie. Ponadto sąd orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków uwzględni przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku rozwodowym dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

W praktyce jest to możliwe w sytuacjach kiedy między małżonkami nie ma konfliktu i są w stanie ze sobą rozmawiać i dojść do porozumienia. Podział majątku w wyroku rozwodowym oczywiście znacznie przyspiesza całą procedurę podziałową. Wymaga to jednak nie tylko zgodnych wniosków co do sposobu podziału, ale też dobrego udokumentowania co wchodzi w skład tego majątku (np. odpis z księgi wieczystej, dowód rejestracyjny samochodu).

W sytuacji konfliktu, co jest raczej regułą, podział majątku w rozwodzie nie wchodzi w rachubę i pozostaje już po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego wystąpić z wnioskiem o podział majątku w postępowaniu nieprocesowym, które to sprawy rozpoznają cywilne wydziały nieprocesowe sądów rejonowych.

Z chwila prawomocnego rozwiązania małżeństwa miedzy małżonkami ustaje wspólność majątkowa, co oznacza, że od tej pory wszystko, co każde z nich nabędzie wchodzi do ich majątku odrębnego.

Małżonek, który na skutek zawarcia małżeństwa zmienił nazwisko, może w ciągu trzech miesięcy od rozwiązania małżeństwa powrócić do poprzedniego nazwiska, składając odpowiednie oświadczenie przez kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego. Okres trzech miesięcy liczy się od daty uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. 

Obowiązek alimentacyjny to rodzaj świadczenia, które polega na dostarczaniu środków utrzymania, a także, w miarę potrzeby, zapewnieniu środków koniecznych w celu wychowania osoby uprawnionej do świadczeń alimentacyjnych.

Alimenty realizowane są najczęściej w postaci regularnego wypłacania osobie uprawnionej lub jej przedstawicielowi określonych kwot pieniężnych. Chociaż zakres obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka obejmuje także osobiste starania o jego utrzymanie i wychowanie to w praktyce alimenty są utożsamiane z płaconą w systemie miesięcznym kwotą pieniędzy.

Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie.

Roszczenia o świadczenia alimentacyjne przedawniają się z upływem lat trzech.

W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.

Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeb także środków wychowania obciąża także wzajemnie krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.

Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem. Oznacza to, iż obowiązek alimentacyjny powstaje dopiero, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności, lub też nie może ona uczynić zadość swojemu obowiązkowi.

Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci powstaje w momencie narodzin dziecka. Wygasa dopiero, gdy dziecko się usamodzielni. Uzyskanie pełnoletniości przez dziecko nie kończy automatycznie tego obowiązku jeżeli dziecko kontynuuje naukę, bądź nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie.

Alimenty najczęściej dochodzone są na drodze procesu cywilnego w sądzie rodzinnym. Jednakże zakres obowiązku alimentacyjnego można ustalić poprzez umowę pozasądową zawartą w formie pisemnej lub aktu notarialnego, bez udziału sądu.

Osoba dochodząca alimentów przed sądem powinna złożyć pozew o ich zasądzenie w Wydziale Rodzinnym i Nieletnich Sądu Rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do alimentów lub osoby pozwanej. O tym, do którego z sądów właściwych złożyć wniosek decyduje powód lub jego przedstawiciel. W sprawie o zasądzenie alimentów osoby te są zwolnione z kosztów sądowych.

Sąd na wniosek strony powodowej może wydać postanowienie zabezpieczające roszczenie alimentacyjne, umożliwiające powodowi uzyskanie świadczenia w toku postępowania. Zabezpieczenie nie może jednak zmierzać do zaspokojenia roszczenia, co oznacza w praktyce, że kwota zabezpieczenia będzie niższa od żądanej w pozwie, docelowej kwoty alimentów.

Konkubinat jest związkiem mężczyzny i kobiety opartym jedynie na wzajemnym porozumieniu, że będą pozostawać ze sobą w trwałej wspólności, bez jego legalizowania przed czynnikami urzędowymi. 
Konkubenci żyją razem jak mąż z żoną, jednak nie decydują się z jakiś przyczyn na zawarcie związku małżeńskiego. Konkubinat bywa również nazywany związkiem nieformalnym lub wolnym. Osoby żyjące w konkubinacie pozostają we wspólnym stałym pożyciu, utrzymując więź psychiczną i fizyczną oraz gospodarczą
Rodzi to takie konsekwencje, że związek taki jest pozbawiony pewnych domniemań i cech prawnych jakie system zastrzega dla instytucji małżeństwa.

W konkubinacie nie powstaje wspólność majątkowa tak jak w małżeństwie.

Jeżeli jakieś przedmioty majątkowe konkubenci nabywają ze wspólnych środków stają się współwłaścicielami (lecz nie koniecznie w częściach równych).

W konkubinacie nie istnieje domniemanie, że dzieci z niego urodzone są dziećmi konkubenta.

Dziecko takie musi zostać uznane w Urzędzie Stanu Cywilnego lub też jego ojcostwo może być ustalone przed sądem. Poza tym dzieci urodzone z konkubinatu mają takie same prawa jak dzieci urodzone z małżeństwa. 
Między konkubentami nie istnieje także obowiązek alimentacyjny.

Konkubenci nie mogą wspólnie przysposobić dziecka gdyż KRiO stanowi że wspólnie  uczynić mogą to tylko małżonkowie.

Ludzie żyjący w konkubinacie nie mają żadnego obowiązku rejestracji swojego związku. Wiele osób decyduje się na życie w konkubinacie właśnie ze względu na jego nieformalny charakter. Nie odpowiada im instytucja małżeństwa, która postrzegana jest czasem jako zbyt duże ograniczenie wolności osobistej.

Ta wolność ma jednak swoje drugie oblicze, a jest nim po prostu brak takiego bezpieczeństwa prawnego jak w przypadku małżeństwa, co objawia się w różnych sferach.

I tak, w sferze prawa spadkowego - jedynie w przypadku sporządzenia testamentu konkubenci będą po sobie dziedziczyli. W innym przypadku nie dojdzie do dziedziczenia. Wynika to z faktu, iż osoby żyjące w konkubinacie nie dziedziczą po sobie z mocy ustawy. Jest to jedna z olbrzymich różnic między konkubinatem, a małżeństwem. W braku testamentu małżonek dziedziczy po współmałżonku z mocy ustawy.

Pomiędzy partnerami żyjącymi w konkubinacie nie powstaje, w przeciwieństwie do małżeństwa, ustrój wspólności ustawowej. To co kobieta lub mężczyzna zarobi lub nabędzie staje się osobistą własnością każdego z nich. Komplikacje pojawiają się gdy partnerzy postanawiają nabyć coś wspólnie np. nieruchomość. Wówczas stosunki własnościowe kształtują się miedzy nimi na zasadzie zwykłej współwłasności. Każde z nich ma określony udział w prawie własności, którym może swobodnie dysponować. Konkubenci mogą w każdej chwili dokonać podziału majątku będącego ich współwłasnością, lecz na ogólnych zasadach dotyczących znoszenia współwłasności.

Zgodnie z ogólnymi zasadami prawa cywilnego dom wybudowany na gruncie stanowi jego część składową. Właścicielem całej zabudowanej nieruchomości staje się zatem osoba, która była do tej pory wpisana do księgi wieczystej jako właściciel nieruchomości niezabudowanej.

W przypadku konfliktu, konkubent nie będący formalnie właścicielem nieruchomości, znajdzie się w trudnej sytuacji. W razie ewentualnego sporu będzie musiał wykazywać, że w ogóle uczestniczył w inwestycji i w jakim zakresie (np. przy nabywaniu materiałów budowlanych, opłacaniu firmy budowlanej itp.).

Generalnie w takiej sytuacji roszczenia finansowe konkubenta przybierać będą formę roszczenia o zwrot nakładów, jednak orzecznictwo sądowe co do podstaw prawnych takiego roszczenia nie jest jeszcze jednolite i spójne.

W czasie gdy między małżonkami istnieje system wspólności majątkowej podział majątku jest wykluczony. Wynika to z charakteru więzi łączącej małżonków.

Ustanie tej więzi otwiera jednak drogę do podziału majątku wspólnego.

Takimi zdarzeniami jest oczywiście prawomocnie orzeczony rozwód, separacja, lecz także na przykład zawarcie przez małżonków w czasie małżeństwa umowy o rozdzielności majątkowej – intercyzy, czy zniesienie wspólności przez sąd.

Majątek objęty wcześniej wspólnością majątkową małżeńską ( niepodzielną współwłasnością łączną ) staje się współwłasnością, w której każdy z małżonków ma określony ułamek( zasadą jest, że udziały małżonków są równe).

Współwłasność ta może zostać zniesiona, a majątek podzielony, bądź w drodze stosownej umowy, bądź w drodze postępowania sądowego.

Byli małżonkowie mogą, w celu uniknięcia postępowania sądowego zawrzeć odpowiednią umowę o podziale majątku. W sytuacji, gdy w skład majątku wspólnego wchodzi nieruchomość, umowa ta wymaga bezwzględnie formy aktu notarialnego.

Sąd może orzec o podziale majątku już w wyroku rozwodowym na wniosek jednego z małżonków, jeżeli co do sposobu podziału panuje między małżonkami zgoda. Warunkiem jest, aby nie prowadziło to do nadmiernej zwłoki w postępowaniu. W większości przypadków zatem, o podziale majątku Sąd nie będzie orzekał w procesie rozwodowym.

Byli małżonkowie dokonują najczęściej podziału majątku w odrębnym postępowaniu, nieprocesowym, toczącym się w jakiś czas po sprawie rozwodowej, tym razem przed sądem rejonowym.

Podział majątku wspólnego może polegać na podziale fizycznym poszczególnych rzeczy. np. w sytuacji, gdy w skład majątku wchodzi duża nieruchomość, można z niej wydzielić dwie mniejsze. Innym rozwiązaniem jest przyznanie prawa własności do nieruchomości jednemu z byłych małżonków z zasądzeniem obowiązku spłaty na rzecz drugiego. Kolejnym sposobem podziału majątku jest sprzedaż wchodzących w jego skład elementów. Uzyskane w ten sposób środki dzieli się pomiędzy małżonków.

Co do zasady małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Teoretycznie powinni podzielić się nim zatem po 1/2. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, aby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku, czyli ustalenia tzw. nierównych udziałów (np. 2/3 i 1/3)

Przy ocenie w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Opłata sądowa za wniosek o podział majątku po ustaniu wspólności małżeńskiej wynosi 1000 zł. Jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt podziału majątku, pobiera się opłatę znacznie niższą - 300 zł. Opłata ta jest stała i nie zależy od wartości majątku wspólnego.

Separacja to rozdzielenie małżonków na skutek zerwania łączących ich więzi: fizycznej, majątkowej i duchownej. Rozkład pożycia musi tu być zupełny, ale nie musi być trwały. Jest to podstawowa różnica w odniesieniu do przesłanek rozwodu.

Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separacje na podstawie zgodnego żądania małżonków. Ogłaszając separację sąd orzeka także czy i który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia, chyba że małżonkowie zgodnie żądają orzeczenia separacji. Sąd orzeka także o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi, małoletnimi dziećmi, o alimentach, o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania. Sąd oddali powództwo o separację mimo zupełnego rozkładu pożycia wtedy gdy wskutek niej mogłoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci, lub gdy orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Separacja to sposób rozwiązania wspólnoty małżeńskiej, jednak bez prawa wstępowania przez małżonków w nowy związek małżeński. W praktyce spotykamy dwa rodzaje separacji: faktyczną i prawną. Ta pierwsza jest następstwem zachowań samych małżonków. Polega na ustaniu wspólnego pożycia między małżonkami, czego przejawem jest wygaśnięcie między nimi więzi fizycznej, duchowej i gospodarczej. Separacja prawna jest wynikiem orzeczenia sądu.

Wyrok separacyjny nie zrywa zupełnie więzi rodzinnych, małżonkowie pozostają nadal rodziną i w razie poprawy stosunków separacja może zostać odwołana. Sąd może ze względu na dobro dziecka pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom. Możliwe jest ograniczenie władzy jednemu z rodziców i powierzenie drugiemu. Sąd orzekając o separacji może orzec o zawieszeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej.

Orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej.

Sąd na zgodne żądanie małżonków może orzec o zniesieniu separacji. Następuje powrót do sytuacji sprzed orzeczenia o separacji. Dotyczy to m.in. ustroju rozdzielności majątkowego. Na zgodny wniosek małżonków sąd znosząc separację może utrzymać ustrój rozdzielności. Jeżeli w rodzinie są małoletnie dzieci, sąd znosząc separację powinien orzec o władzy rodzicielskiej nad nimi.

Władza rodzicielska to całokształt uprawnień i obowiązków rodziców względem małoletniego dziecka w celu zapewnienia pieczy nad jego osobą i majątkiem oraz do wychowania dziecka. Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywać je należycie do pracy odpowiednio do jego uzdolnień. Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy. Władza rodzicielska powstaje z mocy prawa z chwila pojawienia się dziecka. Ponieważ człowiek uzyskuje zdolność prawną od chwili urodzenia.

Nie uzyskują z chwilą urodzenia się dziecka władzy rodzicielskiej rodzice którzy nie maja pełnej zdolności do czynności prawnych.

Władza rodzicielska jest to relacja między rodzicami, a dzieckiem. Nie ma znaczenia dla powstania władzy rodzicielskiej czy dziecko jest urodzone w małżeństwie czy poza nim. Ze względu na swą nieporadność dziecko nie może załatwiać osobiście swych spraw, musi być poddane pieczy innych osób. Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym dziecko od urodzenia, aż do pełnoletniości pozostaje pod władzą rodzicielską.

Władzę rodzicielską można zdefiniować poprzez trzy podstawowe elementy:

1. Pieczę nad dzieckiem
2. Zarząd majątkiem dziecka
3. Reprezentowanie dziecka

Władza rodzicielska powinna być wykonywana z uwzględnieniem dobra dziecka i interesu społecznego.

Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom w pełnym zakresie od chwili jej powstania do daty jej wygaśnięcia. Ten typowy stan może podlegać zakłóceniom, spowodowanym niewłaściwym sprawowaniem władzy rodzicielskiej przez rodziców, bądź czynnikami natury obiektywnej, od nich niezależnymi. W takich sytuacjach musi interweniować sąd, rozstrzygając o pozbawieniu, zawieszeniu, lub ograniczeniu władzy rodzicielskiej z powodu nienależytego jej wykonywana. Jeżeli jedno z rodziców nie żyje albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, władza rodzicielska przysługuje drugiemu. To samo dotyczy wypadku, gdy jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej, albo gdy jego władza rodzicielska uległa zawieszeniu. Jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani Sąd ustanawia opiekuna dla dziecka.

Przez pieczę nad dzieckiem rozumie się zespół obowiązków i uprawnień rodziców obejmujących stałą troską o dziecko, dbałość o to, by było należycie wychowane, aby nie stała mu się krzywda. Rodzice są zobowiązani troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy, odpowiednio do jego uzdolnień. Rodzice zapewniają dziecku należytą egzystencję, poprzez dostarczanie mu środków utrzymania. Zgodnie z art. 98 § 1 kro rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka. Dokonują w imieniu dziecka czynności prawnych, występują przed sądami i innymi organami państwowymi.

Zgodnie z prawem miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce zamieszkania rodziców. Jeżeli jednak rodzice mieszkają oddzielnie miejscem zamieszkania dziecka będzie miejsce zamieszkania rodzica, któremu przysługuje wyłącznie władza rodzicielska, lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej. Jeżeli jednak władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom, mieszkającym oddzielnie, miejscem zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko przebywa. Jeżeli dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, o jego miejscu zamieszkania decyduje sąd opiekuńczy.

Ustawowy ustrój wspólności małżeńskiej obowiązuje w wypadku gdy małżonkowie ani przed zawarciem małżeństwa, ani później nie zawarli umowy majątkowej ustanawiającej ustrój rozdzielności tzw. intercyzy. 
W systemie ustawowej wspólności mogą istnieć 3 majątki (masy majątkowe): majątek wspólny, odrębny męża i odrębny żony.

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawowa). Przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością stanowią majątek odrębny każdego z małżonków.

Dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.

W szczególności stanowią dorobek małżonków:

1. pobrane wynagrodzenie za pracę oraz za inne usługi świadczone osobiście przez któregokolwiek z małżonków;
2. dochody z majątku wspólnego, jak również z odrębnego majątku każdego z małżonków.

Odrębny majątek każdego z małżonków stanowią:

1. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3. przedmioty majątkowe nabyte ze środków uzyskanych w zamian za przedmioty wymienione w dwóch punktach poprzedzających;
4. przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5. przedmioty majątkowe służące do wykonywania zawodu, jeżeli zostały nabyte ze środków należących do odrębnego majątku małżonka wykonywającego ten zawód; nie dotyczy to jednak przedmiotów służących do prowadzenia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;
6. prawa niezbywalne;
7. przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
8. wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków;
9. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
10. prawa autorskie twórcy, prawa twórcy wynalazku, wzoru lub projektu racjonalizatorskiego. 
    Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

Ustrój majątkowy określony umową - małżonkowie mogą przez umowę wspólność ustawową rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Można ją zawrzeć także przed zawarciem małżeństwa. Małżonkowie mogą powoływać się względem osób trzecich na rozszerzenie, ograniczenie lub wyłączenie wspólności tylko wtedy, gdy zawarcie przez nich umowy majątkowej oraz jej rodzaj były tym osobom wiadome.

Do wspólności umownej stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności ustawowej z zachowaniem przepisów poniższych.

Nie można przez umowę rozszerzyć zakresu wspólności na:

1. prawa niezbywalne;
2. wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;
3. niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę albo za inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków.

W razie wątpliwości poczytuje się, że przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków nie zostały włączone do wspólności.

Jeżeli małżonkowie włączyli do wspólności przedmioty majątkowe, które przy wspólności ustawowej należałyby do ich majątków odrębnych:

1. wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków, może żądać zaspokojenia z majątku wspólnego także wtedy, gdy wierzytelność powstała przed zawarciem małżeństwa;
2. udziały małżonków w majątku wspólnym w chwili ustalenia wspólności są równe, chyba że umówiono się inaczej.

W razie umownego wyłączenia wspólności każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później; zarządza i rozporządza całym swoim majątkiem samodzielnie (rozdzielczość majątkowa).