Z chwilą przedstawienia zarzutów postępowanie toczy się już nie w sprawie, ale przeciwko określonej osobie, która od tego momentu jest podmiotem licznych obowiązków wynikających z przepisów prawa karnego procesowego, z drugiej strony nabywa określone uprawnienia, o których musi zostać pouczona.
Zgodnie z treścią art. 71 § 1 kpk za podejrzanego uważa się osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego.
Z chwilą przedstawienia zarzutów osoba faktycznie podejrzana staje się formalnie stroną postępowania karnego – podejrzanym. Od tego momentu procesowego postępowanie toczy się już nie w sprawie, ale przeciwko określonej osobie, która od tego momentu jest podmiotem licznych obowiązków wynikających z przepisów prawa karnego procesowego, z drugiej strony nabywa określone uprawnienia, o których musi zostać pouczona.
Jeśli chodzi o samo przedstawienie zarzutów – podejrzany ma w tym momencie prawo do ustosunkowania się do treści zarzutu – złożenia oświadczenia procesowego o przyznaniu się bądź nie przyznaniu się do zarzucanych mu czynów, które zostały zakwalifikowane przez organ prowadzący postępowanie jako bezprawne w rozumieniu prawa karnego.
Jeśli chodzi o praktyczny przebieg takiej czynności to odbiera się cały zestaw danych osobowych, następnie odczytuje się zarzuty tj. konkretne bezprawne zachowania wraz z kwalifikacją prawną, następuje również pouczenie podejrzanego o jego obowiązkach i prawach. W praktyce sprowadza się to do wręczenia osobnego pisma z wypisanymi obowiązkami i uprawnieniami podejrzanego w postępowaniu karnym, którego odebranie podejrzany kwituje własnoręcznym podpisem.
Wśród mających najbardziej praktyczne znaczenie uprawnień podejrzanego należy wymienić prawo do skorzystania z pomocy obrońcy, prawo do odmowy składania wyjaśnień czy odpowiedzi na pytania, prawo do złożenia wniosku o uzasadnienie zarzutów na piśmie, prawo do żądania przeprowadzenia określonych czynności dowodowych, dostęp do materiałów postępowania, uprawnienie do końcowego zaznajomienia się z aktami sprawy i wnoszenie o uzupełnienie postępowania.
Natomiast jeśli chodzi o ważne praktycznie obowiązki podejrzanego to należy wymienić obowiązek stawiania się na każde wezwanie organu prowadzącego sprawę, wywiązywanie się z dozoru oraz do informowanie organu o każdej zmianie miejsca zamieszkania.
Jest to bardzo ważne, aby organ dysponował naszym aktualnym adresem i zaniedbania w tym zakresie skutkują tym, że korespondencja trafia na podany w aktach sprawy adres, który nie jest już aktualny. Jeżeli nie podamy zmiany adresu to taka wysyłka będzie miała skutek prawidłowego doręczenia, mimo że korespondencja faktycznie wraca z poczty z adnotacją, że nie została odebrana, a adresat już nie zamieszkuje pod podanym adresem.
Jeśli podejrzany nie stawia się na kierowane na podany adres wezwania to w praktyce traktowane jest to z czasem jako ukrywanie się i bezprawne tamowanie biegu postępowania karnego.
Często kończy się to wydaniem za podejrzanym listu gończego i to nawet w przypadku czynów, które nie są obiektywnie ciężkimi przestępstwami. To samo zresztą dotyczy sytuacji gdy sprawa jest już na etapie rozpatrywania przez sąd. Dlatego też warto pamiętać, aby informować organ prowadzący postępowanie o zmianie adresu, lub ustanowienie pewnego adresu dla doręczeń, aby uniknąć przykrych sytuacji, związanych z niespodziewanym zatrzymaniem przez policję.
Często wezwane na przesłuchanie osoby, którym postanowiono przedstawić zarzuty są poddawane różnej presji, zwłaszcza psychicznej, przez przesłuchujących policjantów. Często osoba przesłuchiwana jest przekonywana, że tylko przyznanie się do winy, a najlepiej złożenie wniosku o poddanie się określonej karze, jest dla niej najlepszym rozwiązaniem. Oczywiście często te „dobre rady” nie są tak naprawdę korzystne, zwłaszcza jeżeli działanie takie jest nie przemyślane.
Należy zatem na przesłuchaniu zachować zimną krew i pamiętać, że złożone do protokołu słowa o przyznaniu się do winy już zawsze będą istniały jako procesowy dowód, a późniejsze odwoływanie raz złożonych wyjaśnień może być trudne.
Czasem zatem warto odmówić po prostu składania wyjaśnień, aż do momentu skorzystania z pomocy adwokata, który pomoże wybrać właściwą strategię obrony.
Od tego bowiem ważnego momentu procesowego jakim jest przedstawienie zarzutów otwiera się bowiem możliwość korzystania z pomocy obrońcy, adwokata, który za pomocą różnych środków procesowych może wpływać na tok postępowania.
Kancelaria adwokacka adwokat Andrzeja Kaliskiego specjalizuje się w sprawach karnych i obronie karnej tak na etapie postępowania przygotowawczego jak i przed sądem. Kluczowym elementem obrony jest zapoznanie się z materiałem zgromadzonym przez organy ścigania, a następnie opracowanie optymalnej strategii obrony w celu zminimalizowania skutków oskarżenia.
